Para sisteminin gelişimi

Evaluation of International Monetary System

Parasal ilişkilerin unsurları, antik dünyada faturalar şeklinde (vaat belgeleri) ortaya çıktı, ancak para değişimi Ortaçağ Avrupa'da geliştirildi. Başlangıçta, bir ülkeden diğerine para transferi, 12. yüzyılda İtalya'da ortaya çıkmış kambiyo senedi yardımı ile gerçekleşti. Avrupa'daki tüm önemli ticaret merkezlerinde ülkeler arasındaki dış ticaretin artması nedeniyle muhasebe işlemleri, kambiyo senetleri ile yapıldı. Daha sonra, ulusal para birimlerinin (kredi parası dahil) ortaya çıkması ve emtia paranın (altın, gümüş) kaldırılması ile uluslararası parasal ilişkileri düzenleme ihtiyacı doğdu.

Dünya para sistemleri:

Dünyanın ilk para sistemi altın standardın kabul edildiği 1867'de Paris'te düzenlenen bir konferansta kuruldu. Altın, dünya parasının tek formu olarak kabul edildi. Her ulusal para birimi için altın içeriği, başka bir deyişle altın parite yasal olarak sabitlendi. Bu sisteme dahil olan her ülkenin, ulusal para dolaşımının normal işleyişini sağlamak için bir altın rezervi olması gerekiyordu. Dünya altın rezervlerinin sınırlandırılması, Birinci Dünya Savaşı sırasında başlayan krizin kaçınılmazlığını önceden belirledi. Bankalar altına karşı banknot değişimini durdurdu ve askeri giderleri karşılamak için döviz emisyonunu artırdı.

İkindci dünya para sistemi 1922'de Cenova Uluslararası Ekonomik Konferansı'nda kuruldu. Bu, altın değişim standardına dayanıyordu. Altının yanı sıra, uluslararası rezerv para birimi olarak onaylanan bazı ulusal para birimleri (paund ve ABD doları) vardı. Altın değerdeşliği de muhafaza edildi.

Altın standardı o kadar uzun sürmedi. Sistem, 1930'lardaki dünya krizi sırasında hemen hemen tahrip edildi. İngiltere, 1931'de, ABD ise 1933'te altın stadardı kaldırdı. Daha sonra Cenova Anlaşması'nda yer alan ülkelerin ana para birimlerinin devalüasyon işlemleri başladı. İlk Dünya Savaşı'nın başlangıcında, istikrarlı döviz kuru olan para birimi yoktu.

Ulusal Para Fonu tüzüğü şeklinde üçüncü dünya para sistemi yasal olarak 1944 yılında Birleşmiş Milletler Para ve Finans Konferansı olarak bilinen Bretton Woods Konferansı'nda kuruldu. Savaş sonrası tartışılmaz ekonomik liderlik ve çok büyük altın rezervleri ABD doları için istikrarlı döviz kuru sağlamıştır. Altın fiyatı, 1 Troy ons başına $35 olarak sabitlendi. İhtiyaç durumunda, anlaşmaya katılan ülkeler kendi para birimlerini devalüe edebilir. Ülkelerin birbirlerine para yardımı yapabilmeleri için Dünya Bankası ve Uluslararası Para Fonu oluşturuldu. Bretton Woods sistemi krizi, 1967'de Batı ülkelerinin ekonomisini etkileyen dünya krizine paralel olarak başladı. Krizin ana sebepleri, enflasyonun güçlenmesi, Batılı ülkelerin ödemeler dengesi istikrarsızlığı ve ABD'nin ödeme dengesi sıkıntısını kapatmak için kullandığı piyasada aşırı miktardaki dolar olmasıydı. Kısa sürede azaltılmış altın rezervleri nedeniyle, ülkeler için daha önceki sabit fiyatla yabancı doların altın değerine dönüştürmek mümkün olmadı. Kısa süre sonra ABD, tek taraflı olarak, altın destekli ABD doları sağlamak için daha önce kabul edilen uluslararası yükümlülükleri redetti.

Dördüncü dünya para sistemi, 1967'de gerçekleşen Uluslararası Para Fonu'na dahil olan ülkelerle anlaşma sağlanarak Kingston'da (Jamaika) kuruldu. Sistemin ana ilkeleri şunlardı:

Altın standardının kaldırılması ve altının demonetizasyonu (Merkez Bankalarının piyasa fiyatlarından sıradan bir mal olarak altın satın almalarına izin veriliyordu).
dünya parası olarak kullanılan SDR (Özel Çekme Hakları) tanıtıldı. IMF tarafından yaratılan uluslararası rezerv aracıdır.
Amerikan Doları, Alman Markı, İngiliz Sterlini, Japon Yeni, İsviçre ve Fransız Frangı, rezerv para birimi olarak kabul edildi (2001 yılından beri ABD Doları, Euro, Japon Yeni ve İngiliz Sterlini).
Serbestçe dalgalandırılan döviz kuru rejimi oluşturuldu ve devletlerin döviz kuru rejimlerini bağımsız olarak belirlemeleri sağlandı.

Dolayısıyla, esas olarak ABD doları ve Euro'ya dayanan modern dünya para sistemi, ABD ve AB ülkelerinin para politikalarına bağlıdır. Ulusal para birimlerinin ABD dolarına döviz kuru dalgalanması birçok ülkenin ekonomisini olumsuz etkiliyor.