- Eğitim
- Ticarete Giriş
- Forex Katılımcıları
Forex Katılımcıları Kimlerdir
Piyasa katılımcılarının arasında öncelikle büyük ticari bankalar var. Bu bankalar üzerinden ihracatçılar ve ithalatçılar, yatırım kurumları, sigorta şirketleri ve emeklilik fonları, hedgers ve bireysel yatırımcıların talimatları yoluyla temel işlemler yapılır. Ayrıca bu bankalar kendi çıkarlarına da işlem yapıyorlar, bununla beraber büyük bankaların günlük operasyonlarının hacimleri milyarlarca dolara ulaşır, birçok bankalar için spekülasyon amaçlı işlemler genel bir kar kaynağıdır.
Bankalardan başka piyasanın etkin katılımcıları olarak, çok sayıda bankalar, fonlar, işlem merkezleri v.s. arasında bir arabulucu olarak hareket eden broker şirketleri de olabilir.
Ticari bankalar ve aracı kurumlar, sadece diğer aktif katılımcıların verdikleri fiyatlardan döviz alım-satım yapmakla kalmıyor, kendileri de kendi fiyatlarını koyuyorlar. Böylece, fiyatlandırma sürecini ve piyasa hayatını aktif olarak etkiliyorlar, bu yüzden onlara piyasa yapıcılar (market-makers) derler.
Aktif piyasa katılımcıları aksine, pasif katılımcıları kendi kotelerini koyamazlar ve döviz satım-alım işlemini, aktif piyasa katılımcılarının teklif ettiği fiyatlardan yaparlar. Pasif piyasa katılımcılarının hedefleri genel olarak şunlardır: ihracat-ithalat sözleşmeleri için ödeme, yabancı sanayi yatırımları, yurt dışında şube açma veya ortak girişimlerin oluşturulması, turizm, döviz spekülasyonu, döviz riskinlerinden korunma (hedge) v.s.
Büyük piyasa katılımcılarının bileşimine göre bu piyasa ciddi iş tarafından ve ciddi amaçlar için aktif olarak kullanılır. Yani katılımcıların hiç de herkesi değil FOREX piyasasında spekülatif amaçlarla çalışır. Daha önce belirtildiği gibi, döviz kurlarındaki değişikler, ihracat-ithalat işlemleri içinde büyük kayıplara neden olabilir. Döviz risklerinden korunma girişimleri, ihracatçılar ve ithalatçıları forward işlemleri, opsiyonlar, futures v.s. gibi hedge araçlarını uygulamaya zorluyor. Bununla beraber, ihracat-ithalat işlemleri ile ilgili olmayan bir iş bile, döviz kurları değişiklerinden kaynaklanan kayıpları yaşayabilir. Bu nedenle, FOREXi öğrenme her başarılı işin zorunlu bir bileşenidir.
Döviz piyasası katılımcıları birkaç gruba ayrılabilir:
Merkez bankaları
Onların ana görevi dış piyasada para birimlerini denetlemektir. Yani dövizlerin keskin fırlamasını, ekonomik krizleri önlemek ile ithalat ve ihracat dengesini korumak amacıyla engellemektir. Merkez bankalarının döviz piyasası üzerinde doğrudan etkisi vardır. Etkileri hem doğrudan, yani döviz müdahalesi hem de dolaylı şeklinde yani para arzı ve faiz oranlarının düzenlenmesi yoluyla olabilir. Ulusal para birimini etkilemek için Merkez Bankası, ya yalnız ya da diğer merkez bankaları ile beraber ortak para politikasını veya ortak para müdahalesini uygulamak amacıyla piyasada hareket edebilir.
Forex piyasasında etkin ve önemli bir rolü bulunan merkez bankaları, diğer katılımcıların aksine forex piyasasında kar elde etmek amacı ile bulunmazlar. Merkez bankalarının amacı fiyat istikrarını sağlamak amacıyla sıkı veya gevşek para politikaları uygulamak, para arz ve talebini dengeleyerek likiditeyi düzenlemek, enflasyonu, ekonomik gelişmeyi ve parasal istikrarı düzene sokmaktır. Merkez bankaları bu amaçlarını yerine getirmek için bünyelerinde bulundurdukları para (döviz) rezervlerini kullanırlar. Onlara «boğa» ya da «ayı» denemezler çünkü onlar, şu anda onlar karşısında olan belirli görevlerine göre hem boğa gibi hem de ayı gibi oynayabilirler. Dünya para piyasalarını en büyük etkisi olanlar arasında:
- ABD ventral bankası - Federal Rezerv Sistemi (US Federal Reserve veya kısaca FED),
- Avrupa Merkez Bankası (AMB),
- İngiltere Bankası (Bank of England, Old Lady),
- Japonya Bankası (Bank of Japan).
Ticari bankalar
Döviz işlemlerinin asıl hacmini uygulamaktadır. Diğer piyasa katılımcıları, ticari bankalarda açılan hesaplar suratiyle gerekli dönüştürme ve mevduat-kredi işlemlerini yapıyorlar. Bu işlemlerin büyük bir bölümünü banka müşterilerinin sorumluluğundaki para oluşturmaktadır. İşlemlerin diğer bir bölümünü ise bankanın kendi hesaplarından aktarılan paralar oluşturmaktadır. Bu miktar toplamda günlük olarak trilyonlarca dolara denk gelmektedir. Bu nedenle Deutsche Bank, Barclays Bank, Union Bank of Switzerland, Citibank, Chase Manhattan Bank, Standard Chartered Bank gibi ticari bankalar Forex piyasasında en önemli rolü üstlenmektedirler.
Onların temel farkları, kotelerde önemli değişikliklere yol açabilir işlemlerin büyük hacmidir. Kaide olarak büyük katılımcılar «boğa» ve «ayı» olarak ikiye ayrılırlar. «Boğa»lar, piyasanın yükseleceği beklentisi içindedirler. Bu düşünceye sahip kişiler, piyasa yükselmeden döviz ya da hisse senedi satın alır, daha sonra da yüksek fiyattan satarlar. Döviz ya da hisse senetlerini daha sonra düşük fiyattan geri alma beklentisine sahip olan «Ayı»lar satarlar.
Ticari işlem yapan şirketler
Uluslararası ticarete katılan şirketler, sürekli döviz talebi (ithalatçılar) ve döviz arzu (ihracatçılar) gösteriyorlar. Aynı zamanda bu teşkilatların, forex piyasasına doğrudan girişi yoktur ve dönüştürme ve mevduat-kredi işlemlerini ticari bankalar üzerinden yapıyorlar.
Yabancı yatırım fonları
(Investment Funds, Money Market Funds, International Corporations). Çeşitli uluslararası yatırım fonları tarafından temsil edilen bu şirketler, türlü ülkelerin hükümetlerinin ve şirketlerinin menkul kıymetlerine fon koyarak portföy varlıklarının çeşitlendirilmiş yönetim politikalarını uygulamaktadırlar. En ünlü olan fonlar arasında başarılı döviz spekulasyonlarını gerçekleştiren George Soros'un "Quantum" fonu ve "Dean Witter" fonudur. Bu şirketlerin çeşidine de Xerox, Nestle, GE (General Electric), BP (British Petroleum) gibi yabancı sanayi yatırımları yapan şirketler aittir.
Aracı şirketler
Broker'lerin banklararası piyasadaki işlevi alıcıyla satıcıyı bir araya getirip ondan bir komisyon sağlamaktır. Inter-Dealer’ler ticaretin bir ayağını oluşturup kendi kaynaklarıyla işlem yaparken brokerler kendi adına alım ve satım yapmaz, kendi sermayesiyle çalışmaz ve gelir olarak sadece komisyonunu alır. Broker vasıtasıyla yapılan işlemlerin piyasa payı ülkelerin farklı yapısına göre değişerek İsviçre ve Güney Afrika’da %10 – 15′te başlayıp Fransa, Hollanda ve Irlanda gibi ülkelerde % 50′ye kadar çıkabilir.
Broker'lerin banklararası piyasadaki işlevi alıcıyla satıcıyı bir araya getirip ondan bir komisyon sağlamaktır. Inter-Dealer’ler ticaretin bir ayağını oluşturup kendi kaynaklarıyla işlem yaparken brokerler kendi adına alım ve satım yapmaz, kendi sermayesiyle çalışmaz ve gelir olarak sadece komisyonunu alır. Broker vasıtasıyla yapılan işlemlerin piyasa payı ülkelerin farklı yapısına göre değişerek İsviçre ve Güney Afrika’da %10 – 15′te başlayıp Fransa, Hollanda ve Irlanda gibi ülkelerde % 50′ye kadar çıkabilir.
ECN (Electronic Communication Network) brokerler son zamanlarda yaygın olarak gelişmekte. ECN çeşitli müşterilerin döviz isteklerinin bir araya getirildiği bir ticaret platformudur. Onların müşterileri büyük bankalar, aracı kurumlar ve özel müşterilerdir. Bu brokerlere depozito açısından erişim sınırı çok yüksektir ki böylece çoğu özel yatırımcılar için ulaşılamaz hale gelir. ECN brokerin işlemler sırasında müşterilerine karşı taraf olarak hareket etmediği sadece komisyon aldığı varsayılır.
Bireysel yatırımcılar
Ellerinde bulunan sermayeleri ile forex piyasasında ki oransal değişimleri lehlerinde kullanarak kar elde etmeyi hedefleyen kişilerdir.
